მეორადი ელექტრომობილების ტალღა: როგორ ახდენს გლობალური ბაზარი გავლენას საქართველოზე

მსოფლიოში ელექტრომობილების ბუმი ახალ ფაზაში შედის — ევროკავშირსა და აშშ–ში წახალისების სისტემებმა უკვე შექმნა მოთხოვნა ახალი ელექტრომობილების დიდ რაოდენობაზე, რაც ეტაპობრივად წარმოშობს მეორადი EV-ების „გლობალურ ნაკადს“. სწორედ ამ ტალღის ნაწილი გახდა საქართველოც, სადაც იმპორტირებული ელექტრომობილების უდიდესი წილი მეორადია და მრავალ შემთხვევაში ჩამოდის არა უშუალო მწარმოებელი ქვეყნიდან, არამედ მესამე ქვეყნიდან.

2024 წელს საქართველოში შემოვიდა 4,000-ზე მეტი ელექტრომობილი, რომლის საშუალო ღირებულება, bm.ge-ის მიხედვით, 18,800 დოლარამდე დაეცა — ეს 33%-ით ნაკლებია წინა წელთან შედარებით. ფასის კლება დიდწილად განპირობებულია იმით, რომ ბაზარზე მნიშვნელოვნად გაიზარდა მეორადი მანქანების წილი, განსაკუთრებით ჩინეთიდან, იაპონიიდან და აშშ–დან შემოსული მოდელების შემთხვევაში.

მსოფლიო მასშტაბით ეს ტენდენცია სულ უფრო სტრუქტურული ხდება. BloombergNEF-ის მონაცემებით, 2023 წელს მეორადი ელექტრომობილების გაყიდვები ევროკავშირში 70%-ით გაიზარდა წინა წელთან შედარებით. აშშ–ში კი მეორადი EV-ების გაყიდვების წილი ყველა ელექტრომობილურ გარიგებებში 30%-ს აჭარბებს. ამას ემატება ისიც, რომ უმსხვილეს ქვეყნებში (გერმანია, ნორვეგია, ნიდერლანდები) სახელმწიფო სუბსიდიები ხშირად პირველ მფლობელზეა ორიენტირებული, რის გამოც EV-ები რამდენიმე წელში მეორად ბაზარზე გადაინაცვლებს.

საქართველო სწორედ ამ პროცესის მიმღები ხდება — ის მიიღებს იმ მანქანებს, რომლებიც უფრო განვითარებულ ქვეყნებში უკვე გამოიცვალა. შედეგად, ქვეყანა ხდება ტექნოლოგიური “მეორე ციკლის” ნაწილი, რაც ერთდროულად იძლევა როგორც შესაძლებლობებს, ისე რისკებს.

თუმცა მეორად EV-სთან ერთად მოდის კითხვები, რომლებიც ახალი მანქანის შემთხვევაში ნაკლებად მწვავედ დგას: როგორია ბატარეის მდგომარეობა? რამდენად მუშაობს მანქანის პროგრამული ნაწილი? არის თუ არა ავტომობილი ადაპტირებული ქართულ კლიმატსა და საგზაო პირობებზე?

საინტერესოა ისიც, რომ ქართულ ბაზარზე შემოსული EV-ების ნაწილი მოდის ისეთი ქვეყნების გავლით, სადაც ბატარეის ჯანმრთელობის სტატუსი არ მოწმდება ან არ არის გამჭვირვალე. მაგალითად, აშშ–დან იაპონიაში გატანილი და შემდეგ საქართველოში შემოსული მანქანა შეიძლება ტექნიკურად შეკეთებული ან ნაწილობრივ მოდიფიცირებული იყოს. მომხმარებლებს კი ხშირად არ აქვთ საკმარისი ინფორმაცია რეალურ მდგომარეობაზე.

მსოფლიოში ახლა აქტიურად განიხილავენ ბატარეის პასპორტის ან უნიფიცირებული დიაგნოსტიკური სტანდარტის შემოღებას — კერძოდ, ევროკავშირი 2027 წლიდან გეგმავს სავალდებულო ელექტრონულ ბატარეის დოკუმენტაციას, რომელიც ბატარეის ციკლების, გამძლეობის და ხარისხის ისტორიას მოიცავს. მსგავსი პრაქტიკის მიღება ან მინიმუმ აღიარება საქართველოშიც შეიძლება გახდეს ის ნაბიჯი, რომელიც ბაზარს უფრო სანდო და პროგნოზირებადს გახდის.

საბოლოოდ, მეორადი ელექტრომობილების ნაკადი საქართველოში საშუალებას იძლევა უფრო ფართო ფენამ გადაინაცვლოს ეკომეგობრულ ტრანსპორტზე. თუმცა ეს შესაძლებელი იქნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ პარალელურად განვითარდება სერვისების ეკოსისტემა, გაჩნდება სანდო დიაგნოსტიკა და მომხმარებელი უკეთესად აღიჭურვება ინფორმაციის თვალსაზრისით.