ირანული რძის დომინაცია

2025 წელს საქართველოს სასურსათო ბაზარზე ერთ–ერთი ყველაზე თვალშისაცემი ტრენდი გახდა ირანული შესქელებული რძისა და ნაღების იმპორტის უპრეცედენტო ზრდა. წლის პირველ ხუთ თვეში ირანიდან იმპორტირებულმა პროდუქციამ 5.9 მილიონ დოლარს მიაღწია და მთლიან იმპორტში 40%-იანი წილი დაიკავა. თუ გავიხსენებთ, 2024 წლის ანალოგიურ პერიოდში ირანული შესქელებული რძისა და ნაღების იმპორტი მხოლოდ 126 ათას დოლარს შეადგენდა, ეს განსხვავება თითქმის 47-გზის ზრდაა. ასეთ მკვეთრ ცვლილებას ქართულ ბაზარზე იშვიათად თუ შეხვდებით და ის არაერთ მნიშვნელოვან საკითხს აჩენს.

რა გახდა ამ ცვლილების მიზეზი? მთავარი ფაქტორი რეგიონული ფასების ვარდნა და ირანული პროდუქტის შედარებით დაბალი ღირებულებაა, რასაც ხელს უწყობს ტვირთების გადაზიდვის უფრო ეფექტიანი სქემები. ქართულ ბაზარზე ირანული რძე და ნაღები ყველაზე კონკურენტულ ფასად შემოდის, ამიტომ ადგილობრივ ბიზნესებსაც მისწორდებათ დიდი მოცულობით იმპორტი. სწორედ ამან შეუწყო ხელი იმ ფაქტს, რომ ირანი ლიდერი გახდა იმპორტიორ ქვეყნებს შორის, მაშინ როცა წინა წლებშიც ბელარუსი და საფრანგეთი ლიდერობდნენ.

მნიშვნელოვანია, რომ გაზრდილი ირანული იმპორტის ფონზე ადგილობრივი წარმოება ისევ სუსტ პოზიციაზე რჩება. მთლიანად, 2025 წლის იანვარ–მაისში საქართველოში შესქელებული რძისა და ნაღების იმპორტმა 14.8 მილიონ დოლარს გადააჭარბა, საიდანაც ბელარუსზე 5.7 მილიონი, საფრანგეთზე 707 ათასი, ნიდერლანდებზე 696 ათასი, ხოლო რუსეთზე 694 ათასი მოდის. თუმცა, მხოლოდ ირანის ზრდამ მთლიანად შეცვალა ბაზრის კონფიგურაცია.

ეს ვითარება საქართველოს სასურსათო უსაფრთხოების კუთხითაც ახალი გამოწვევაა – როდესაც ერთი ქვეყნის იმპორტი ასეთ მასშტაბებს აღწევს, ბაზარი ხდება უფრო მგრძნობიარე გარე შოკებისა და რეგიონული ცვლილებების მიმართ. მიუხედავად მოკლევადიანი სარგებლისა – იაფი და დიდი მოცულობის პროდუქტის მიღება – საჭიროა მუდმივი მონიტორინგი, რომ ხარისხის და მიწოდების სტაბილურობის გარანტიები იყოს დაცული.

ამრიგად, ირანული შესქელებული რძისა და ნაღების იმპორტის უპრეცედენტო ზრდამ ნათლად აჩვენა, როგორ შეიძლება გარე ფაქტორებმა მთლიანად გარდაქმნას ქვეყნის კვების ბაზარი. ეს პროცესები კიდევ ერთხელ აჩვენებს, რამდენად მნიშვნელოვანია დივერსიფიცირებული და სტაბილური მიწოდების პოლიტიკა იმისთვის, რომ მომხმარებელს ყოველთვის ჰქონდეს ხელმისაწვდომი, ხარისხიანი და საიმედო პროდუქცია.