ერთწლიანი ნათესების ბაზარი საქართველოში: რატომ დომინირებს კვლავ მარცვლეული?

საქართველოში ერთწლიანი ნათესების ძირითად ფონს ისევ მარცვლეული კულტურები ქმნის. 2024 წელს ერთწლიანი ნათესების თითქმის ორი მესამედი სწორედ მათ უკავიათ. ეს განპირობებულია არა მხოლოდ ტრადიციით, არამედ მიწის აგრონომიული თავისებურებებითა და ბაზრის მოთხოვნილებითაც.

ყველაზე დიდი ნათესი ფართობით სიმინდი ლიდერობს — 71.2 ათასი ჰექტარი, რაც მთლიანი ფართობის 36.4%-ს შეადგენს. სიმინდი, როგორც შედარებით ნაკლებად მომთხოვნი კულტურა, კარგად ეგუება საქართველოს ბევრ რეგიონში არსებულ კლიმატურ პირობებს. მისი გამოყენება მრავალმხრივია — საკვები პროდუქტებისთვის, პირუტყვის საკვებად და მრეწველობისთვისაც.

ხორბალი — 54.0 ათასი ჰექტარი, ანუ 27.6% — მეორე ადგილზეა. თუმცა, მიუხედავად ფართობის სოლიდური მოცულობისა, საქართველოში მოხმარებული ხორბლის დიდი ნაწილი კვლავაც იმპორტით იფარება. ქვეყნის შიდა წარმოება შორს არის თვითუზრუნველყოფისგან, რაც საკვების სტრატეგიულ უსაფრთხოებაზე მნიშვნელოვან ზეწოლას ქმნის.

ქერის ნათესი ფართობი 24.1 ათასი ჰექტარია (12.3%). ქერის მოთხოვნა საქართველოში ძირითადად მესაქონლეობიდან მოდის, სადაც იგი მნიშვნელოვანი საკვებია ცხოველებისთვის, მაგრამ საკვები პროდუქტების ბაზარზეც გარკვეული ადგილი უჭირავს.

მარცვლეულის შემდეგ სურათი შედარებით მრავალფეროვანი ხდება, თუმცა მასშტაბი უკვე მნიშვნელოვნად მცირდება. კარტოფილი მოჰყავთ 14.1 ათას ჰექტარზე (7.2%), რაც საქართველოში ერთ–ერთ ყველაზე საყვარელ პროდუქტად რჩება, თუმცა ზოგიერთ სეზონზე მაინც საჭირო ხდება დამატებითი იმპორტი, განსაკუთრებით ხარისხიანი სათესლე მასალის ნაკლებობის გამო.

ბოსტნეული გაშენებულია 10.2 ათას ჰექტარზე (5.2%). მიუხედავად იმისა, რომ ადგილობრივი წარმოება შიდა ბაზარს მეტწილად აკმაყოფილებს, გარკვეულ პერიოდებში — განსაკუთრებით ზამთარში — ბაზარზე მაინც ჩნდება იმპორტირებული პროდუქტი.

ერთწლიანი და მრავალწლიანი ბალახები (11.2 ათასი ჰექტარი) უმთავრესად მესაქონლეობის მოთხოვნებს ემსახურება და ნაკლებად უკავშირდება პირდაპირ სამომხმარებლო ბაზარს.

დანარჩენი კულტურები — პარკოსნები, სპეციალიზებული ბაღჩეული და სხვა მცენარეები — ჯამურად 10.9 ათას ჰექტარს იკავებენ (5.6%). მათი წილი მცირეა, თუმცა ზოგიერთი სახეობა, მაგალითად ლობიო ან მუხუდო, მნიშვნელოვანი კომპონენტია სასოფლო–სამეურნეო სირთულეებისადმი გამძლე რეგიონებისთვის.

დაგვრჩა მთავარი კითხვა — რატომ რჩებიან მარცვლეულები ასეთი დომინანტური? პასუხი კომპლექსურია: კლიმატური პირობები, შედარებით დაბალი ხარჯებით მოვლა და დამუშავების ტრადიციული პრაქტიკა საქართველოს მრავალი რეგიონისთვის სწორედ მარცვლეულს ხდის ოპტიმალურ არჩევანად. ამასთან, მრავალი ფერმერისთვის მარცვლეული ნაკლებად რისკიანი ეკონომიკური სტრატეგიაა, განსაკუთრებით მაშინ, როცა საწყისი კაპიტალი ან თანამედროვე ტექნოლოგიებზე წვდომა შეზღუდულია.

სოფლის მეურნეობის სტრუქტურა ნელა, მაგრამ იცვლება — ბოსტნეულის, ბაღჩეული კულტურებისა და ექსპორტზე ორიენტირებული პროდუქციის მნიშვნელობა იზრდება. თუმცა ჯერჯერობით, ერთწლიანი ნათესების რუკაზე სიმინდი, ხორბალი და ქერი კვლავ მთავარ როლში რჩებიან.