გლობალური თაფლის ბაზრის კრიზისი და ქართული მეწარმეების გამოწვევები

ბოლო სამი წლის განმავლობაში თაფლის ექსპორტი საქართველოსთვის ერთ–ერთი ყველაზე პრობლემური სექტორი გახდა. ოფიციალური სტატისტიკა აჩვენებს, რომ 2024 წელს საქართველოდან მხოლოდ 33.8 ტონა თაფლი გავიდა საერთაშორისო ბაზრებზე, რაც 2023 წელთან შედარებით 69.4%-ით ნაკლებია, ხოლო ღირებულება 64.41%-ით შემცირდა. ეს კი იმაზე მიანიშნებს, რომ ქართული თაფლის გლობალური კონკურენტუნარიანობა დაბალი ფასების ბაზარზე შემცირდა, მაშინ როდესაც საერთაშორისო მოთამაშეები აგრესიულად ცდილობენ თავიანთი პროდუქციის უფრო იაფად რეალიზებას.

ეს პრობლემა მხოლოდ საქართველოსთვის არ არის სპეციფიური. გლობალური თაფლის ბაზარზე 2020 წლიდან მოყოლებული მნიშვნელოვან ცვლილებებს ვხედავთ. ევროპის და აშშ–ის ბაზრებზე ჩინური და სამხრეთ ამერიკული იაფი თაფლის მოცულობის ზრდამ ადგილობრივი მწარმოებლებისთვის კონკურენცია გაამძაფრა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ ჩინეთმა მნიშვნელოვნად გაზარდა თაფლის ექსპორტი დინამიური ფასის შემცირების ხარჯზე, რაც ევროპული და ამერიკული მწარმოებლებისთვის დიდი გამოწვევაა.

გლობალური მონაცემების თანახმად, ჩინეთი რჩება მსოფლიოს უმსხვილეს თაფლის ექსპორტიორად, ხოლო ევროკავშირის ბაზრებზე უკრაინისა და არგენტინის პროდუქცია სერიოზულ კონკურენციას უწევს. მაგალითად, 2023 წელს ევროკავშირმა თაფლის იმპორტის 40%-ზე მეტი უკრაინიდან შეიძინა, რადგან დაბალი ფასები და სტანდარტების შესაბამისობა ადგილობრივ მოთხოვნებს უპასუხებდა. პარალელურად, აშშ–ში გაიზარდა ვიეტნამიდან და ინდოეთიდან იმპორტირებული თაფლის მოცულობა, რაც ადგილობრივი და მცირე მწარმოებლებისთვის მძიმე დარტყმად იქცა.

გლობალური ბაზრის ეს ტენდენცია პირდაპირ აისახება საქართველოზეც, სადაც მეწარმეები აცხადებენ, რომ ფასის თვალსაზრისით საერთაშორისო ბაზარზე კონკურენციის გაწევა თითქმის შეუძლებელია. ადგილობრივი მეწარმეების აზრით, ქართული თაფლის ნიშა მაღალი ხარისხია და სწორედ ამ ასპექტზე უნდა გაკეთდეს აქცენტი. თუმცა, მომხმარებლების დიდი ნაწილი ჯერ კიდევ ფასზე აკეთებს არჩევანს, რაც დაბალფასიანი მწარმოებლებისთვის უპირატესობის ფაქტორია.

2022 წელს საქართველომ თაფლის ექსპორტში ისტორიულ მაქსიმუმს მიაღწია – 218 ტონა, რაც 1.1 მილიონ დოლარს შეადგენდა. ეს ციფრები მიუთითებდა მზარდ პოტენციალზე, თუმცა ბოლო წლებში შემცირების ტენდენციამ აჩვენა, რომ მხოლოდ ხარისხი საკმარისი არ არის. თაფლის ექსპორტის შემცირების ერთ–ერთი მნიშვნელოვანი მიზეზი ლოჯისტიკური პრობლემებიცაა. მაგალითად, უკრაინის ომის გამო გაზრდილი სატრანსპორტო ხარჯები ევროპაში ექსპორტს უფრო რთულს და ნაკლებად მომგებიანს ხდის.

მეწარმეების შეფასებით, ქართული თაფლის ბაზარს აქვს შანსი გაძლიერდეს, თუკი ადგილობრივი მწარმოებლები უფრო მეტად გაამახვილებენ ყურადღებას ევროპული სტანდარტების მიღებასა და ნიშურ ბაზრებზე შეღწევაზე. ამასთან, საჭიროა მარკეტინგული სტრატეგიის განვითარება, რაც ქართული თაფლის უნიკალურობას წარმოაჩენს.

თუ გლობალური ბაზრების ანალიზს დავუჯერებთ, შემდეგი წლები კვლავ გამოწვევებით იქნება სავსე. დაბალფასიანი ალტერნატივების დომინირება კიდევ უფრო გაზრდის კონკურენციას, ხოლო ის ქვეყნები, რომლებიც ხარისხზე აკეთებენ აქცენტს, დამატებით სირთულეებს შეხვდებიან. თუმცა, ქართულ თაფლს, მაღალი ხარისხისა და უნიკალური გემოვნური მახასიათებლების გათვალისწინებით, აქვს პოტენციალი, რომ დაიმკვიდროს თავი პრემიუმ ნიშაში და მოიზიდოს ისეთი მომხმარებლები, რომელთათვის ხარისხი გადამწყვეტ ფაქტორად რჩება.