ბიზნესისა და პოლიტიკის რეალური სტრატეგია მდგრადობაზე — რატომ რჩება საქართველო შესაბამისობის ზონაში

HBR-ის სტატიაში “Getting Strategic About Sustainability” ავტორები ჯეისონ ჯეი, კეიტ აიზექსი და ჰონგ ლინ ნგუენი ამტკიცებენ, რომ მდგრადობა აღარ უნდა იყოს მხოლოდ ფორმალური ვალდებულება — ის უნდა იქცეს ეკონომიკური და სტრატეგიული აზროვნების ნაწილად. სწორედ ამ პარადიგმის გათვალისწინებით, საქართველოს ამჟამინდელი პოლიტიკა და ბიზნეს პრაქტიკა უფრო მეტად ჰგავს შესაბამისობის სისტემას, ვიდრე სტრატეგიულ ტრანსფორმაციას.

ბიზნეს ღირებულების ლინზიდან შეფასებით, საქართველოს მწვანე ეკონომიკა მხოლოდ ნაწილობრივ ახერხებს ინვესტიციების მოზიდვას. ენერგეტიკული სექტორის 80%-მდე კვლავ ჰიდროენერგიაზეა დამოკიდებული, ხოლო მზისა და ქარის პროექტები — მიუხედავად პროგრესისა — ჯერ კიდევ მცირე მასშტაბისაა. 2025 წელს დაწყებული მწვანე წყალბადის საპილოტე პროექტი ბათუმში (KfW-ის მხარდაჭერით) უფრო მეტად სიგნალია, ვიდრე სისტემური გარდაქმნა. ასეთი ინიციატივები კარგია, მაგრამ HBR-ის ტერმინოლოგიით — ისინი ეკუთვნის “გადარჩენის” და არა “გარდაქმნის” ფაზას. საქართველოში ბიზნესის ნაწილი მდგრადობას კვლავ ხარჯად აღიქვამს და არა კონკურენტულ უპირატესობად, რაც აჩერებს ბაზარზე იმ ინოვაციებს, რომლებსაც მწვანე გადასვლა მოიტანდა.

სტეიქჰოლდერების ლინზით, საქართველო დღესაც მკვეთრად დამოკიდებულია საერთაშორისო მხარდაჭერაზე. ევროკავშირის “Green Deal” და EU4Climate პროგრამები მნიშვნელოვან დახმარებას იძლევა, მაგრამ მათ გარეშე სახელმწიფოს გარემოსდაცვითი ხარჯები ბიუჯეტის მხოლოდ 0.4%-ს შეადგენს. ეს სიმბოლური მაჩვენებელია — ქვეყანა, სადაც ჰაერის დაბინძურება ყოველწლიურად ასობით ადამიანის სიკვდილთანაა დაკავშირებული, ვერ ახერხებს სისტემურ პოლიტიკას. მიუხედავად ევროკავშირის დაფინანსებული €4.4 მილიონიანი ინიციატივისა ნარჩენების გადამუშავების მიმართულებით, ადგილობრივ დონეზე არ არსებობს რეალური ინტერესთა ბალანსი სახელმწიფოს, კერძო სექტორისა და მოქალაქეებს შორის. მდგრადობა ჯერ კიდევ აღიქმება როგორც “სხვისი დღის წესრიგი”.

მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ლინზა ყველაზე მეტად ავლენს დისბალანსს მიზნებსა და შესაძლებლობებს შორის. ოფიციალური გეგმით, Integrated National Energy and Climate Plan (NECP) ითვალისწინებს სათბური გაზების 35%-ით შემცირებას 2030 წლისთვის და განახლებადი ენერგიის წილის ზრდას 27.4%-მდე. თუმცა ამ მიზნებს არ ახლავს ფინანსური და ტექნოლოგიური გზამკვლევი. საქართველოს უნივერსიტეტები და კვლევითი ცენტრები ჯერ ვერ ქმნიან საკმარის ცოდნას ენერგოეფექტურობის, მწვანე ინოვაციების ან ცირკულარული წარმოების მიმართულებით. ბიზნესში ინოვაციის ტემპი ბევრად დაბალია, ვიდრე ტექნოლოგიური საუბრის დონე. სწორედ ამიტომ, NECP უფრო ჰგავს დეკლარაციას, ვიდრე ინსტრუმენტს.

მიზნის ლინზა კი აჩვენებს, რომ საქართველოს სტრატეგია ჯერ კიდევ ფუნდამენტურად რეაქტიურია. ქვეყნის გრძელვადიანი გეგმა — Low Emission Development Strategy (LT-LEDS, 2023) — მიზნად ისახავს 2050 წლისთვის ნახშირბადნეიტრალური ეკონომიკის მიღწევას და დაახლოებით 22 მილიარდი დოლარის ინვესტიციას მოითხოვს. მაგრამ ამ დოკუმენტს არ ახლავს პოლიტიკური მექანიზმები, რომლებიც უზრუნველყობს ამ მიზნების განხორციელებას. მწვანე დღის წესრიგი მეტწილად donor-driven მიმართულებაა, ხოლო ადგილობრივი საკუთრების განცდა თითქმის არ არსებობს. ეკონომიკური სამინისტრო განიხილავს მწვანე ენერგიას როგორც ექსპორტის წყაროს, და არა როგორც შიდა სისტემური გარდაქმნის ბირთვს. სწორედ ამიტომ, მდგრადობა საქართველოში უფრო ეკონომიკური ოპორტუნიზმია, ვიდრე განვითარების იდეა.

დღეს საქართველო იმ დილემის წინაშეა, რომელსაც HBR-ის ავტორები უწოდებენ “სათაურის სტრატეგიას” — როცა კომპანიები და სახელმწიფოები დეკლარაციებით საუბრობენ პასუხისმგებლობაზე, მაგრამ ნაკლებად ახორციელებენ ღრმა პროცესულ ცვლილებებს. საქართველოს მწვანე პოლიტიკა, როგორც ჩანს, შედგება საერთაშორისო პროექტებისგან, არა ეროვნული ხედვისგან. ამ ფონზე, მდგრადობა უნდა გახდეს არა მხოლოდ სლოგანი ევროკავშირთან და დონორებთან ურთიერთობისას, არამედ ეკონომიკური მოდელის ნაწილია — სადაც ინვესტიცია, განათლება და გარემო ერთი სისტემის ელემენტებია.

სტატია ეფუძნება ორიგინალურ ნაშრომს “Getting Strategic About Sustainability” (Harvard Business Review, January–February 2025) და მომზადებულია BTUAI-ის მიერ, გამოყენებულია მონაცემები Stockholm Environment Institute-ის, World Bank-ის, IRENA-ს, EU4Climate-ისა და საქართველოს გარემოს დაცვის სამინისტროს 2023–2025 წლების ანგარიშებიდან.