ბათუმის დელიკატური ბალანსი: ციფრული ნომადები, სეზონური ეკონომიკა და მდგრადობის ძიებაში

ბათუმი წლების განმავლობაში მხოლოდ ზღვის კურორტად აღიქმებოდა — ქალაქად, რომელიც ზაფხულში ტურისტებით ივსებოდა, ხოლო შემოდგომასა და ზამთარში იძინებდა. მაგრამ 2020 წლის შემდეგ აქ სრულიად ახალი ფენომენი გამოჩნდა: ციფრული ნომადები, რომლებიც ბათუმს სეზონურ, მაგრამ მაინც მნიშვნელოვან ჰაბად აქცევენ. ისინი ქირაობენ ზღვისპირა ბინებს, მუშაობენ კაფეებიდან ან კოვორკინგ სივრცეებიდან, და თავიანთი უცხოური შემოსავლით ადგილობრივ ეკონომიკას ახალ სიცოცხლეს აძლევენ.

ბათუმის მიმზიდველობა ციფრული ნომადებისთვის აშკარაა. თბილისისგან განსხვავებით, აქ სხვანაირი გარემოა — ზღვა, სუფთა ჰაერი და უფრო მშვიდი ტემპი. თანამედროვე მაღალსართულიანი კორპუსები ახალი ბულვარის გასწვრივ უცხოელებისთვის კომფორტული საცხოვრებელია, ხოლო ძველი ბათუმი უნიკალურ ადგილობრივ იდენტობას ინარჩუნებს. ბევრი ნომადი ზაფხულში ბათუმში ცხოვრობს, შემოდგომასა და გაზაფხულზე — თბილისში, ხოლო ზოგიც ზამთარში მთებში გადადის (მაგალითად, გუდაურში). ეს გეოგრაფიული მოქნილობა საქართველოს ერთ–ერთ მთავარ უპირატესობად იქცა: მცირე ტერიტორიაზე უცხოელი სტუმარი რამდენიმე სხვადასხვა ცხოვრების სტილს იღებს.

ეკონომიკური გავლენა უპირველესად ქირის ბაზარზე იგრძნობა. ზაფხულში, როდესაც ბათუმში ისედაც ტურისტული სეზონია, ნომადების მოთხოვნა დამატებით ზეწოლას ახდენს. ბინები, რომლებიც ადრე ქართველ დამსვენებლებს ემსახურებოდა, ახლა გრძელვადიანად უცხოელებზე ქირავდება. მეპატრონეები სარგებელს იღებენ — მათთვის ეს სტაბილური შემოსავალია, რომელიც სეზონზე დამოკიდებული აღარ არის. მაგრამ ადგილობრივი მოსახლეობა და ქართველი დამსვენებლები ჩივიან, რომ ფასები მიუწვდომელი გახდა. ზამთარში კი ბევრი ეს ბინა ცარიელი რჩება. შედეგად, ქალაქი ერთდროულად განიცდის ზაფხულის ბუმს და ზამთრის დაცლას.

ამ პროცესს აქვს პლუსებიც და მინუსებიც. პოზიტიური მხარეა, რომ ნომადები ადგილობრივ ეკონომიკაში ყოველდღიურად ხარჯავენ ფულს: რესტორნებში, ბარებში, სუპერმარკეტებში, ფიტნეს კლუბებსა და ტრანსპორტში. კოვორკინგ სივრცეები, რომლებიც რამდენიმე წლის წინ თითქმის არ არსებობდა, ახლა უფრო და უფრო იზრდება. ადგილობრივი ახალგაზრდები მათთან ერთად მუშაობენ, აზიარებენ საერთაშორისო გამოცდილებას და ხშირად ურთიერთქმედენ სტარტაპებისა თუ პროექტების სახით. სოციალური ინტეგრაცია ნაწილობრივ წარმატებულია — უცხოელები ბათუმის ახალგაზრდულ გარემოს ერწყმიან.

მაგრამ არსებობს გამოწვევებიც. ერთია — ეკონომიკური უთანასწორობა. როგორც თბილისში, აქაც ნომადებისთვის ბინის ქირა ხელმისაწვდომია, მაგრამ ადგილობრივებისთვის — მძიმე ტვირთი. მეორეა — კულტურული დისტანცია. ბევრი ნომადი ძირითადად საკუთარ წრეში ტრიალებს, expat-ღონისძიებებს ესწრება და ქართულ საზოგადოებასთან კავშირი ზედაპირულია. ზოგჯერ გაჟღერდება უკმაყოფილება კიდეც, რომ უცხოელები ადგილობრივ წესებს არ სცემენ სათანადო პატივს.

ბალის მაგალითი ბათუმისთვის განსაკუთრებული გაფრთხილებაა. ბალიზე წლების განმავლობაში ციფრული ნომადების უკონტროლო ზრდამ ფასები მკვეთრად გაზარდა, ინფრასტრუქტურა გადაიტვირთა და ადგილობრივ მოსახლეობაში უკმაყოფილება გააჩინა. ხელისუფლებამ ბოლოს მკაცრი ზომები მიიღო: დაიწყო დეპორტაციები, შემოიღო ახალი წესები და უცხოელებს კულტურული ქცევის კოდექსი დაუწესა. ბათუმი ჯერ ამ მასშტაბამდე ვერ მივიდა, მაგრამ სეზონურობის და სწრაფი ზრდის გამო, თუ პროცესის მართვა არ მოხდება, მსგავს პრობლემებს შეიძლება მომავალშიც შევეჯახოთ.

ლისაბონის მაგალითიც დამაფიქრებელია. იქ საგადასახადო შეღავათებმა ათასობით ნომადი მოიზიდა, მაგრამ გვერდითი ეფექტი იყო საცხოვრებელი კრიზისი. ბინის ქირა ადგილობრივი მოსახლეობის საშუალო ხელფასზე გაცილებით მაღლა ავარდა. დღეს ლისაბონი ერთდროულად წარმატებული ჰაბია და პოლიტიკური უკმაყოფილების სიმბოლო. ბათუმსაც შეუძლია ამ გაკვეთილიდან ისწავლოს: თუ ნომადების ეკონომიკური სარგებელი მხოლოდ მეპატრონეებსა და რამდენიმე ბიზნესს დარჩება, ხოლო მოსახლეობა ზეწოლას განიცდის, შედეგი შეიძლება კონფლიქტური გახდეს.

ტალინის მოდელი კონტრასტია. ესტონეთმა მკაფიოდ განსაზღვრა, ვინ შეიძლება იყოს ციფრული ნომადი: სავალდებულოა მაღალი შემოსავლის მტკიცება და მკაცრი წესების დაცვა. ესტონეთში ნომადების რაოდენობა ნაკლებია, მაგრამ ეკონომიკურ პროცესებში მათი ინტეგრაცია უფრო გამჭვირვალეა. ბათუმისთვის ეს შეიძლება მაგალითი იყოს, რომ სეზონური ზრდის პირობებში გარკვეული წესები მაინც აუცილებელია, თუნდაც მხოლოდ ინფორმაციის შეგროვების დონეზე.

საბოლოოდ, ბათუმის მთავარი გამოწვევა ბალანსია. ერთი მხრივ, ქალაქს სჭირდება ციფრული ნომადების შემოსავალი, რადგან ისინი ტურისტულ სეზონს ახანგრძლივებენ და ადგილობრივ ეკონომიკას ავსებენ. მეორე მხრივ, ადგილობრივი მოსახლეობა უნდა იყოს დაცული ქირის უკონტროლო ზრდისგან და კულტურული იდენტობის დაკარგვისგან. თუ ხელისუფლება შექმნის პოლიტიკას, რომელიც ერთდროულად წაახალისებს უცხოელებს და დაიცავს ადგილობრივებს, ბათუმს შეუძლია გახდეს „შავი ზღვის ბალი“, მაგრამ უფრო ჭკვიანურად მართული მოდელით.

ეს მოითხოვს საცხოვრებელი ბაზრის სტრატეგიულ დაგეგმვას (სოციალური საცხოვრებელი, ახალი მშენებლობები), ინფრასტრუქტურაში ინვესტიციას (ტრანსპორტი, ინტერნეტი, კომუნალური სერვისები) და კულტურული ინტეგრაციის ხელშეწყობას (ღონისძიებები, საერთო ფესტივალები, ენობრივი პროგრამები). თუ ეს ნაბიჯები დროულად გადაიდგმება, ბათუმს შეუძლია იქცეს უნიკალურ ჰაბად, სადაც ტურიზმი, ციფრული ნომადობა და ადგილობრივი ცხოვრების სტილი ჰარმონიულად თანაარსებობს.

კითხვა რჩება: შეძლებს თუ არა ბათუმი ამ ბალანსის დაცვას და საკუთარი შესაძლებლობების სრულად გამოყენებას, სანამ საკუთარი წარმატების მსხვერპლად გადაიქცევა?