ასადის რეჟიმის დამხობა სირიაში: პოტენციური ეკონომიკური შედეგები რეგიონისა და მსოფლიოსთვის

სირიის პრეზიდენტ ბაშარ ალ-ასადის რეჟიმის დამხობა ისტორიული მოვლენაა, რომლის შედეგებიც არა მხოლოდ ქვეყნის შიდა მდგომარეობას, არამედ რეგიონულ და გლობალურ ეკონომიკურ დინამიკასაც სერიოზულად შეცვლის. სირიის, როგორც სტრატეგიული მდებარეობის მქონე სახელმწიფოს, ეკონომიკური პოტენციალის გააქტიურება მრავალმხრივ ეფექტს მოახდენს – სავაჭრო მარშრუტების ცვლილებიდან დაწყებული, საერთაშორისო ენერგეტიკული პოლიტიკის ტრანსფორმაციით დამთავრებული.

მიუხედავად იმისა, რომ ასადი ხელისუფლებას ჩამოაშორეს, სირია კვლავ დაქუცმაცებულია მრავალი დაპირისპირებული ფრაქციით, რომელთაც განსხვავებული იდეოლოგიური და პოლიტიკური ინტერესები აქვთ. ეს მოცემულობა ქვეყნის სტაბილურობისთვის სერიოზულ გამოწვევას წარმოადგენს და მნიშვნელოვნად აფერხებს მმართველობის ახალი ფორმის ჩამოყალიბებასა და ეკონომიკის აღდგენას. რეგიონული ეკონომიკის აღდგენისთვის სირიის სტაბილურობა აუცილებელია, რადგან ის პირდაპირ უკავშირდება მეზობელი ქვეყნების სავაჭრო და ფინანსურ პერსპექტივებს, ასევე გლობალურ ენერგეტიკულ უსაფრთხოებას.

ასადის რეჟიმის დასასრულმა ახალი დინამიკა შექმნა ენერგეტიკული კორიდორების საკითხში. სირიის სტრატეგიული მდებარეობა აჩენს შესაძლებლობებს ისეთი მარშრუტების განვითარებისთვის, რომლებიც ყატარის ან ირანის გაზს ევროპაში წაიყვანს თურქეთის გავლით. ეს ვარიანტი ევროკავშირის დამოკიდებულებას რუსეთზე შეამცირებდა და სირიაში ეკონომიკურ დივიდენდებს მოიტანს. ალტერნატიულად, სირიის ტერიტორია შესაძლოა გახდეს ერაყიდან ან იორდანიიდან მომავალი ენერგორესურსების ტრანზიტის კვანძი, რაც რეგიონის სავაჭრო ქსელის დივერსიფიცირებისკენ იქნება მიმართული. თუმცა, ამ გეგმების განხორციელება მხოლოდ იმ შემთხვევაშია შესაძლებელი, თუ ქვეყანაში პოლიტიკური სტაბილურობა და საერთო კონსენსუსი დამყარდება, რაც ჯერ კიდევ რთულად წარმოსადგენია. ფრაქციებს შორის დაპირისპირება და უცხოური ძალების გავლენა სირიის, როგორც ენერგეტიკული ჰაბის, პოტენციალს დიდ რისკებს უქმნის.

რეგიონული ეკონომიკისთვის სირიის კონფლიქტის დასრულება მრავალმხრივ მნიშვნელოვან ცვლილებებს მოიტანს. ლიბანი და იორდანია, რომელთაც ომით გამოწვეულმა დესტაბილიზაციამ მძიმე დარტყმა მიაყენა, სავაჭრო ურთიერთობების აღდგენით ახალ ეკონომიკურ შესაძლებლობებს მიიღებენ. სირიის აღდგენის პროცესში სამშენებლო და ინფრასტრუქტურული პროექტები საერთაშორისო ინვესტორებისთვის დიდ ინტერესს გამოიწვევს, განსაკუთრებით ისეთი ქვეყნებისგან, როგორებიც არიან თურქეთი და არაბული სახელმწიფოები. ტურიზმის სფეროც, რომელიც ომის გამო გაჩერებულია, მშვიდობის დამყარების შემთხვევაში შეიძლება გახდეს მნიშვნელოვანი შემოსავლის წყარო, რადგან სირიას აქვს უნიკალური ისტორიული და კულტურული რესურსები.

ამ პროცესებთან ერთად არსებობს სერიოზული რისკებიც. ახალი ხელისუფლების ფორმირებისას ფრაქციებს შორის კონფლიქტების ალბათობა მაღალი რჩება, რაც პოლიტიკური სტაბილურობისთვის საფრთხეს წარმოადგენს. საერთაშორისო ძალების – განსაკუთრებით აშშ-სა და რუსეთის – ინტერესების ურთიერთდაპირისპირება კი რეგიონში სტაბილურობის დამყარებას კიდევ უფრო გაართულებს. ეს გარემოებები, სავარაუდოდ, შეაფერხებს სირიის ეკონომიკური პოტენციალის რეალიზებას და ტრანსფორმაციის პროცესს.

სირიის ასადის რეჟიმის დამხობა გლობალური და რეგიონული ეკონომიკისთვის ახალი გამოწვევებისა და შესაძლებლობების ეპოქას იწყებს. ქვეყანა შეიძლება გახდეს რეგიონის თანამშრომლობისა და ეკონომიკური ზრდის ახალი პლატფორმა, თუ საერთაშორისო თანამეგობრობა და ადგილობრივი ძალები კონსტრუქციულად იმოქმედებენ. ამან შეიძლება მნიშვნელოვნად შეცვალოს არა მხოლოდ ახლო აღმოსავლეთის სავაჭრო და ენერგეტიკული პოლიტიკა, არამედ ევროპისა და აზიის ურთიერთობების ახალი წესრიგის ჩამოყალიბებასაც შეუწყოს ხელი.