უნაღდო, უპლასტიკო, უკონტაქტო: საითკენ მიდის ციფრული გადახდების მომავალი?

გლობალური ფინანსური ტექნოლოგიების განვითარების ფონზე, გადახდების სამყარო უდიდეს ტრანსფორმაციას გადის. ჯერ კიდევ ათი წლის წინ ელექტრონული გადახდა აუცილებლად გულისხმობდა პლასტიკური ბარათის გამოყენებას სალაროსთან, დღეს კი ამის საჭიროება სულ უფრო ნაკლები ხდება. ციფრული საფულეები, სმარტფონით გადახდა, ბეჭდზე ან საათზე ჩაშენებული გადახდის ფუნქციები და სხვა უკონტაქტო სერვისები ამტკიცებს, რომ მსოფლიო ნელ–ნელა უახლოვდება ეპოქას, სადაც არც ფიზიკური ფული და არც ბარათი არის აუცილებელი.

ამ პროცესს განსაკუთრებით აფინანსებენ ტექნოლოგიური კომპანიები და ბანკები — Apple Pay, Google Wallet, Samsung Pay და სხვა მობილური საფულეები უკვე მრავალი ქვეყანაში ძირითადი გადახდის საშუალებად იქცა. აზიაში კი, განსაკუთრებით ჩინეთსა და ინდოეთში, QR კოდებით გადახდები ყოველდღიურობის განუყოფელ ნაწილად იქცა — ტექნოლოგიები, რომლებიც მინიმალურ ინფრასტრუქტურას და მყისიერობას სთავაზობენ მომხმარებელს და მეწარმეს ერთდროულად.

უკონტაქტო გადახდებისადმი ასეთი სწრაფი გლობალური მიდრეკილება დაკავშირებულია რამდენიმე ფაქტორთან: უსაფრთხოება (არ არის საჭირო ბარათის გადაცემა), სისწრაფე (ტრანზაქცია ხორციელდება წამებში) და უკიდურესად მოქნილი ინტეგრაცია — მაგალითად, გადახდა შეუძლია ავტომობილსაც, თუკი შესაბამისი სისტემით არის აღჭურვილი. პარალელურად, ე.წ. „invisible payments“ — გადახდები, რომლებიც მყიდველს საერთოდ არ გაახსენებს ფულის გადაცემის პროცესს, სწრაფად იკიდებს ფეხს: მაგალითად, Uber-ის ან Bolt-ის აპლიკაციებში თანხა ავტომატურად გეჭრება ანგარიშიდან, დამატებითი ქმედების გარეშე.

გარკვეულ ქვეყნებში ნაღდ ფულზე დამოკიდებულება ჯერ კიდევ მაღალია, თუმცა ზოგიერთმა უკვე მიიღო კურსი სრულად უკონტაქტო ეკონომიკისკენ. შვედეთში ნაღდ ანგარიშსწორება პრაქტიკულად გაქრა — მაღაზიების დიდ ნაწილში ფიზიკური ფული აღარ მიიღება. მსგავსი სქემა განიხილება სინგაპურშიც, სადაც სახელმწიფო პოლიტიკა მობილურ გადახდებზე გადასვლას უშუალოდ უწყობს ხელს.

საქართველოში ციფრული გადახდების გავრცელება სწრაფად მიმდინარეობს, თუმცა ჯერ კიდევ არ არის ბოლომდე ჰარმონიზებული. ეროვნული ბანკის მონაცემებით, მოსახლეობის დიდი ნაწილი ჯერ კიდევ ბარათებს იყენებს, თუმცა მობილური საფულეებით გადახდა, როგორიცაა Apple Pay, Google Pay ან ადგილობრივი ბანკების აპლიკაციები იზრდება. Statista-ს 2024 წლის შეფასებით, მობილური საფულეების საშუალებით POS-გადახდების მოცულობამ საქართველოში 474 მილიონ დოლარს მიაღწია, წლიური 23%-იანი ზრდით.

ახალი თაობა და მეწარმეები სულ უფრო მეტად ითხოვენ მრავალარხიან გადახდებს, მათ შორის QR კოდებს, NFC-ს და აპლიკაციით ერთდროულად ინვოისისა და გადახდის მიღებას.

საქართველოსთვის ციფრული გადახდების მომავალი ორი მიმართულებით შეიძლება განვითარდეს: ერთი მხრივ, დასავლური ტენდენციების ინტეგრაცია მობილურ საფულეებსა და უკონტაქტო მოწყობილობებში; მეორე მხრივ კი — რეგიონალური ტრენდების გათვალისწინება, როგორიცაა QR ტექნოლოგიების გაძლიერება მცირე და საშუალო ბიზნესისთვის. ამავდროულად, მნიშვნელოვანია, რომ მომდევნო ნაბიჯებმა შეათავსოს უსაფრთხოება, მომხმარებლის გამარტივებული გამოცდილება და ფინანსური ჩართულობის ზრდა, რათა ციფრული გადახდები არა მხოლოდ ტექნოლოგიური კომფორტი, არამედ სოციალური და ეკონომიკური პროგრესის იარაღი გახდეს.