საუკეთესო ქვეყნები ქალთა სამუშაოებისთვის

ყოველი წლის 8 მარტს, ქალთა საერთაშორისო დღეს, ჟურნალი The Economist აქვეყნებს ცნობილ „შუშის ჭერის ინდექსს“ (glass-ceiling index), რომელიც აფასებს ქალების სამუშაო პირობებს და მათ როლს ეკონომიკაში. ეს ინდექსი განსაზღვრავს იმ ქვეყნების ჩამონათვალს, სადაც ქალებისთვის ყველაზე ხელსაყრელი გარემოა შექმნილი კარიერული ზრდისა და პირადი ცხოვრების დაბალანსებისთვის. 2025 წელს, ეკონომისტმა კვლავ გამოაქვეყნა ახალი მონაცემები, რომლებშიც რამდენიმე საინტერესო ტენდენცია გამოიკვეთა.

13-წლიანი ისტორიის მქონე „შუშის ჭერის ინდექსში“ პირველ ადგილზე წელს შვედეთი აღმოჩნდა, რომელმაც ბოლო ორი წლის ლიდერი, ისლანდია ჩაანაცვლა. სკანდინავიის ქვეყნები ყოველთვის გამოირჩევიან ქალთა მიმართ მხარდამჭერი პოლიტიკით, რაც კარიერული შესაძლებლობებისა და ოჯახური პასუხისმგებლობების დაბალანსებაში აისახება. შვედეთის წარმატება სწორედ ამ ფაქტორებმა განაპირობა. ინდექსის მეორე მხარეს თურქეთი აღმოჩნდა, რომელსაც სამხრეთ კორეა უკვე ერთი საფეხურით უსწრებს. აღსანიშნავია ახალი ზელანდია, რომელმაც ერთბაშად 8 პოზიციით გააუმჯობესა საკუთარი პოზიცია და ახლა უკვე მეხუთე ადგილზეა.

განათლების მხრივ ქალების მდგომარეობა OECD-ის ქვეყნებში საკმაოდ პოზიტიურია: ქალების 45%-ს აქვს უმაღლესი განათლება, მაშინ როდესაც მამაკაცებში ეს მაჩვენებელი 36.9%-ს შეადგენს. რაც შეეხება MBA პროგრამებზე ჩარიცხვას, ბოლო მონაცემებით ქალების რაოდენობა ნელა, მაგრამ სტაბილურად იზრდება. ფინეთში, ესტონეთსა და ახალ ზელანდიაში, განსაკუთრებით შესამჩნევია ამ მხრივ პროგრესი.

თუმცა, მიუხედავად ამ დადებითი ტენდენციებისა, ქალების აქტიურობა შრომის ბაზარზე მაინც მამაკაცებზე დაბალია. OECD-ის ქვეყნებში სამუშაო ასაკის ქალების მხოლოდ 66.6%-ია დასაქმებული, მაშინ როცა მამაკაცებში ეს რიცხვი 81%-ს შეადგენს. განსაკუთრებით მაღალია ქალთა დასაქმების მაჩვენებლები ისლანდიასა და შვედეთში (82%), ხოლო იტალიაში ეს მაჩვენებელი მხოლოდ 58%-ს უტოლდება. დაბალი დასაქმება უშუალოდ აისახება ქალთა ხელფასებზე, რის გამოც ქალები საშუალოდ 11.4%-ით ნაკლებ ანაზღაურებას იღებენ, ვიდრე მამაკაცები. ყველაზე მეტად ეს განსხვავება იაპონიასა და ავსტრალიაში იზრდება.

პოლიტიკურ და ბიზნეს სფეროში ქალთა წარმომადგენლობა ბოლო წლებში საკმაოდ საგრძნობლად გაიზარდა. მაგალითად, კორპორაციულ საბჭოებში ქალების წილი 2016 წლის 21%-დან დღეს უკვე 33%-მდეა ასული. ბრიტანეთში, საფრანგეთსა და ახალ ზელანდიაში ქალები თითქმის თანაბარ მდგომარეობაში არიან მამაკაცებთან. მენეჯერულ პოზიციებზე კი ლიდერები არიან შვედეთი, ლატვია და ამერიკა, სადაც თითქმის ყველა მეორე მენეჯერი ქალია. პოლიტიკაში ქალების მონაწილეობის მაჩვენებელი პირველად ინდექსის ისტორიაში 34%-ს გასცდა. დიდი ბრიტანეთი ამ მხრივ განსაკუთრებით წარმატებული იყო 2024 წელს გამართული არჩევნების შემდეგ, სადაც ქალების წარმომადგენლობა პარლამენტში 41%-ს გაუტოლდა.

ოჯახური პირობების მხრივ მდგომარეობა ისევ გამოწვევად რჩება. OECD-ის ქვეყნებში დედობა ხშირად კვლავ კარიერული ზრდის ბარიერს წარმოადგენს, რადგან ქალებს უწევთ სამუშაოსა და საოჯახო მოვალეობების შეთავსება. ამ მხრივ ყველაზე რთული მდგომარეობა ამერიკაშია, სადაც ეროვნული დონის სავალდებულო ანაზღაურებადი დეკრეტული შვებულება საერთოდ არ არსებობს, ხოლო ბავშვზე ზრუნვის ხარჯები საშუალო შემოსავლის 30%-ზე მეტია. კიდევ უფრო მაღალი ხარჯები მხოლოდ შვეიცარიასა (49%) და ახალ ზელანდიაში (37%) ფიქსირდება. სანაცვლოდ, უნგრეთსა და სლოვაკეთში ყველაზე კეთილშობილური პირობებია დეკრეტული შვებულების თვალსაზრისით: უნგრეთში დედებს 79 კვირიანი, ხოლო სლოვაკეთში 69 კვირიანი სრულად ანაზღაურებადი შვებულება ეძლევათ. საინტერესოა, რომ იაპონია და სამხრეთ კორეა ყველაზე დიდხნიან შვებულებას სთავაზობენ მამებს, თუმცა რეალურად ამას ძალიან ცოტა კაცი იყენებს.

„შუშის ჭერის ინდექსი“ სრულყოფილი ინდიკატორი არ არის, თუმცა იგი კარგად ასახავს ქვეყნების მიღწევებს გენდერული თანასწორობის გზაზე. მიუხედავად იმისა, რომ პროგრესი არსებობს, „შუშის ჭერის“ საბოლოო გარღვევა კვლავ დიდ გამოწვევად რჩება მსოფლიოს უმეტეს ქვეყნებში. თუმცა პოზიტიური ცვლილებები, რომლებიც ყოველწლიურად შეიმჩნევა, იმედს იძლევა, რომ მომავალი სამუშაო გარემო ქალებისთვის კიდევ უფრო ხელსაყრელი იქნება.