ირანული საკვები პროდუქციის იმპორტი საქართველოში: მცირე მოცულობა, დიდი მნიშვნელობა

ირანი საქართველოსთვის პირველ რიგში  მშენებლობისა და მეტალურგიის მასალების წყაროდ მოიაზრება, თუმცა მისი სასურსათო პროდუქციის იმპორტიც თანდათანობით იკავებს კონკრეტულ სეგმენტებს. 2024 წელს ირანიდან საქართველოში იმპორტირებული საკვები პროდუქტების ჯამური ღირებულება დაახლოებით 30 მილიონ აშშ დოლარს შეადგენდა, რაც მთლიან იმპორტში შედარებით მოკრძალებული წილია. თუმცა ამ პროდუქციიდან რამდენიმე პოზიცია ისეთია, სადაც ირანი უკვე დომინანტი წყაროა ან მაღალი წილითაა წარმოდგენილი, რაც შიდა ბაზრის სტრუქტურულ მოწყობას ეხება.

ყველაზე თვალსაჩინოა კარაქის იმპორტი, სადაც ირანული პროდუქცია 4.9 მილიონ დოლარამდე აღწევს და ქვეყნის მთლიანი იმპორტის დაახლოებით 13% უკავია. მნიშვნელოვანია ასევე მშრალი რძის იმპორტი, რომელიც 3.3 მილიონ დოლარს უახლოვდება და აქ ირანის წილი 15%-ზე მეტია. ეს პროდუქტი ხშირად გამოიყენება არა მხოლოდ საცალო გაყიდვებისთვის, არამედ კვების ინდუსტრიის შიდა გადამუშავებისთვის, რაც მის მნიშვნელობას ზრდის არა მხოლოდ საბოლოო მოხმარებაში, არამედ ადგილობრივ წარმოებაში.

ფინიკი და ქიშმიში — ტრადიციულად ირანული პროდუქცია — მცირე მოცულობით შემოდის, მაგრამ მათი წილი კატეგორიის ფარგლებში მაღალია. მაგალითად, ირანული ფინიკის იმპორტმა 1.2 მილიონ დოლარს მიაღწია, რაც ამ პროდუქტის ქვეყნის საიმპორტო ბაზრის 85%-ზე მეტია. ქიშმიში — 1.4 მილიონი დოლარი, დაახლოებით 45% ირანიდანაა. ორივე პროდუქტი განსაკუთრებით პოპულარულია რელიგიური ან სეზონური მოხმარების პერიოდში და ადგილობრივი ბაზრის გარკვეულ სეგმენტებზე სრული კონტროლი აქვთ.

ირანიდან შემოდის ასევე ახალი ხილი — ფორთოხალი (2.3 მილიონი დოლარი), კივი (1.2 მილიონი დოლარი), და საზამთრო (580 ათასი დოლარი), სადაც ირანის წილი კატეგორიების მიხედვით 20-დან 40 პროცენტამდე მერყეობს. ამ პროდუქციის სეზონურობა ხშირად ქმნის იმ სიტუაციას, როდესაც ქართულ ბაზარზე არსებული პროდუქტი ირანულთან კონკურენციას ვერ უწევს, და ადგილობრივ მიწოდებას დროებით ანაცვლებს.

საერთო სურათში სასურსათო იმპორტი ირანიდან მოცულობრივად შეზღუდულია, თუმცა კონკრეტულ პროდუქტებში — განსაკუთრებით კონცენტრირებულ ნიშებსა და სეზონურ მოთხოვნაში — ირანის როლი მნიშვნელოვნად აღემატება მის წილს მთლიან ვაჭრობაში. ეს დამოკიდებულება ნაკლებად შესამჩნევია მაკრო დონის მონაცემებში, თუმცა პრაქტიკაში ის ქმნის სტრუქტურას, რომელიც გარკვეულ ფასებზე, პროდუქტის ხელმისაწვდომობაზე და ადგილობრივი ბიზნესების დამოკიდებულებაზე ზემოქმედებს. ასეთი სურათი მნიშვნელოვანი ხდება კრიზისების, სანქციების ან ლოგისტიკური შეფერხებების პირობებში, როცა ირანული იმპორტის შემცირება შესაძლოა არა მთელ ბაზარზე, არამედ კონკრეტულ ჯგუფებში გამოიწვიოს დეფიციტი. სტატისტიკა ეფუძნება საერთაშორისო ვაჭრობის ცენტრის (ITC) 2024 წლის მონაცემებს.